برای خرید پارچه باید با انواع و اقسام پارچه آشنا شد، مخصوصاً که امروزه با پیشرفت علم و صنعت، پارچه دارای انواع بسیاری زیادی است. شناخت گوناگون پارچه از نظر جنس و طرح‌های آن، از مهمترین معیارهای طراحی و تولید لباس یا پوشاک است. کسانی که برای خرید پارچه، به فروشگاه های معتبر اینترنتی یا فروشگاه‌های فیزیکی مراجعه می نمایند باید به انواع جنس پارچه‌ها مسلط باشند، تا بتوانند برای محصولی که تولید میکنند، پارچه مناسبی را انتخاب نمایند.
همه ما باید بدانیم هنگام خرید هر گونه پارچه و برای هر مدل لباس مهمترین انتخاب ما کیفیت پارچه و لباس می‌باشد که اگر در این زمینه آگاهی یا تخصصی نداشته باشید پولتان را به همراه وقتتان بیهوده هدر می‌دهید. بسیاری از افراد از جنس و نوع پارچه هیچ آگاهی ندارند و سردرگم به دنبال خرید یک پارچه با کیفیت می گردند.
و همین طور مهترین اصل یک خیاط خوب بودن این است که راهنمای مشتریان خود باشند که هر نوع پارچه به تناسب جنس آن برای چه مدل لباسی مناسب است.
اول از همه بهتر است با ویدئوی مقدمه‌ای دسته‌بندی انواع پارچه‌ها را مشاهده نمائید.
در این مقاله به معرفی انواع پارچه می پردازیم:
انواع پارچه ها
پارچه ها را به طور کلی از منابعی تهیه و تولید میکنند، که میتوان به چهار دسته کلی تقسیم بندی کرد:
- پارچه‌های گیاهی مثل کتان، پنبه، کنف و…
- پارچه‌های حیوانی مثل ابریشم، پشم، خز طبیعی و…
- پارچه‌های معدنی مثل آزبست و پارچه های شیشه ای
- پارچه‌های سنتزهای شیمیایی مثل نایلون، داکرون و ترگال
انواع پارچه های الیاف طبیعی
این پارچه‌های از دسته اول، یعنی الیاف گیاهی ساخته میشود که شامل موارد زیر می‌باشد:
- الیاف میوه‌ای مثل پنبه
- الیاف ساقه‌ای مثل کتان و کنف
- الیاف برگی مثل سیسال
- پارچه‌های نخی و یا پنبه‌ای
پارچه‌های نخ و پنبه بسیار در بین تولیدکنندگان لباس و مشتریان پرکاربرد و محبوب است. این پارچه‌ها فاقد حساسیت بر روی پوست است و آسیبی به بدن نمی‌رساند. این پارچه‌ها باعث عبور جریان هوا میشوند، به همین علت در هوای گرم، بدن را خنک نگه می‌دارد. در مقابل لباس‌هایی با الیاف پنبه‌ای که ضخیم‌تر هستند تولید میشود که در فصل زمستان بدن را گرم نگه می‌دارد.
به دلیل اینکه این پارچه‌ها پس از شستشو آب می‌روند، بهتر از پیش از برش پارچه آن را در آب انداخته تا میزان آب‌رفتگی آن مشخص شود. بعد از شستشو شروع به برش پارچه و دوخت لباس نمائید. الیاف نخی در برابر چروک شدن بسیار حساس هستند و همچنین این نوع پارچه اصلاً بید نمی‌زنند. در ادامه مقاله به معرفی انواع پارچه‌های نخی می پردازیم:
معرفی انواع پارچه‌های نخی:
چیت: این نوع پارچه، بسیار سبک و با تراکم کم تار و پود است و در دو نوع ساده و طرح‌دار در فروشگاه های اینترنتی معتبر موجود می‌باشد، این نوع پارچه برای لباس راحتی مردانه و زنانه بسیار مناسب و پرکاربرد است.
متقال: این نوع پارچه ضخیم و تراکم نخ‌های تار و پود آن زیاد است. رنگ‌پذیری کمی دارد و در رنگ‌های سفید و شیری موجود می‌باشد. این نوع پارچه‌ها برای تن پوش مناسب نیست و بیشتر برای روبالشی، ملحفه، کالای خواب و… استفاده میشود.
چلوار: این نوع پارچه سبک و بسیار خنک است و دارای انواع و اقسام شکل و طرح است و برای تهیه و دوخت لباس بسیار مناسب است. از این پارچه برای پیراهن، لباس زیر، ملحفه، روبالشی و… استفاده میشود.
کرباس: این نوع پارچه ضخیم و آهاردار با تراکم تار و پود کم می‌باشد. به دلیل ضخامت زیاد نخ‌های تار و پود، اصلاً مناسب لباس نیست و به طور معمول به عنوان لایی کت، پارچه‌های شماره دوزی، کاموادوزیو و… استفاده میشوند.
کتان: این پارچه دارای الیاف خشک و خشن است و چروک‌پذیری بسیار بالایی دارد. این پارچه در فصل گرما بسیار مناسب است و بدن را خنک نگه می‌دارد. پارچه‌های 100 درصد کتان، رنگ‌پذیری کمی دارند و در هنگام شستشو، رنگ می‌دهند. ولی اگر پارچه کتان را با مواد شیمیایی ترکیب کنند، رنگ نمی‌دهد.
مخمل: نوعی پارچه کرکی است که از ابریشم، پنبه، کتان یا پشم بافته میشود. مخمل به علت دشواری ساخت و تولید، معمولاً جزء پارچه‌های اشرافی و لوکس محسوب میشود. گرچه با پیشرفت فناوری روز، تولید آن هزینه کمتری پیدا کرده‌است. صفت مخملی اشاره مستقیم به لطافت و نرمی این نوع پارچه دارد و منظور از آن «به نرمی مخمل» است.
مخمل نخی راه راه: این نوع پارچه بسیار مقاوم است، همچنین این نوع پارچه از انواع پارچه مثل پنبه به دست می‌آید.
ململ: این نوع پارچه بسیار لطیف، نازک و سفید است.
کریشه: این نوع پارچه سبک و دارای گل‌های برجسته است.
آغبانو: این نوع پارچه نازک و پنبه‌ای است و بیشتر برای چادر و چارقد استفاده میشود.
دبیت: این نوع پارچه نخی است که بیشتر در آستر لباس و رویۀ لحاف استفاده میشود.
انواع پارچه‌های الیاف حیوانی
در این نوع پارچه از مو، کرک و پشم حیوانات استفاده میشود. در ادامه با انواع پارچه‌های حیوانی آشنا می‌شویم:
پشم: بسته به نوع حیوانی که پشم از آن گرفته میشود، کیفیت لیف‌های پارچه متفاوت است. به عنوان مثال:
- پارچه‌های پشمی کشمیر که از نوعی بُز گرفته میشوند، از مرغوب‌ترین پشم‌ها می باشد که بسیار سبک، ظریف، گرم و لطیف است.
- پشم‌های گاوی ضخامت و خشنی بیشتری دارد.
پارچه‌های پشمی بیشتر از هر پارچه‌ای رطوبت را جذب و حرارت را دفع میکنند، بنابراین مناسب‌ترین پارچه برای تولید انواع پوشاک است.
مادۀ شیمیایی ویسکوز در ترکیب پارچۀ پشمی به کار میرود و مقاومت آن را بیشتر می‌کند. پارچه‌های پشم ویسکوز که درصد پشم بیشتری دارند، مرغوب‌تر، گران‌تر و بهترین پارچه‌های مناسب برای کت و شلوارهای مردانه هستند و ظاهر و دوام بسیار خوبی دارند.
ماهوت: این نوع پارچه ضخیم، تمام پشم، نرم، کمی براق با سطح پرزدار است.
برک: این نوع پارچه ضخیم که بیشتر در بشرویه و با کرک بُز یا شتر بافته میشود از آن عمدتاً برای کت مردانه استفاده میشود.
ابریشم: از مرغوب‌ترین پارچه‌ها است که در تهیۀ لباس رسمی و مجلسی کاربرد زیادی دارد. پارچۀ ابریشم طبیعی به نگهداری و مراقبت زیادی نیاز دارد و نباید آن را با آب شستشو داد و با حرارت اتو کرد. بهتر است با بخار شستشو و خشک شود. ابریشم رنگ‌پذیری بسیار خوب و طبیعی رنگ گسترده‌ای دارد.
پارچه های ابریشمی مستحکم ترین پارچه های دنیا هستند و به علت داشتن پروتئین، هادی حرارت نبوده و آن را در خود نگه می‌دارند. غالباً از پارچه‌های ابریشمی برای ساخت لوازم منزل و لباس‌های لوکس استفاده میشود.
پارچه‌های 100 درصد ابریشم بسیار گران هستند و دوام کمتری نسبت به ابریشم مصنوعی دارند. به همین علت انواع دیگری از ابریشم‌های ترکیبی مثل تافتۀ ابریشم، ساتن ابریشم و غیره ساخته شدند که بسیار پرطرفدار هستند.
کرپدوشین: پارچه‌ای از خانواده پارچه کرپ که از ابریشم خام بافته میشود.
پارچه های مصنوعی
الیاف این پارچه‌ها ساخته دست بشر است و بسته به ماده اولیه آنها کاربردهای متفاوتی دارند. ویژگی‌های این پارچه‌ها شامل مقاومت، استحکام زیاد، سبکی، کم حجم بودن، آب نرفتن و ثابت بودن ابعاد و نپوسیدن و ساییده نشدن است.
ریون: از پرکاربردترین پارچه‌های لباس زنانه می‌باشد که برای لباس مهمانی‌های مجلسی تهیه و استفاده میشود. ماده اولیه ریون، سلولز است. سلولز از لینتر پنبه و یا خمیر چوب درختان مخروطی مانند سرو و کاج و مشابه آنها به دست می‌آید.
برای تهیه ماده اولیه ریون لازم است سلولز الیاف کوتاه پنبه یا چوب به دقت بازیابی گردد. به این ترتیب با انجام یک سری عملیات شیمیایی در چندین مرحله، سلولز طبیعی به لیف ریون تبدیل می شود. بنابراین، ریون جزء الیاف سلولزی بازیافتی محسوب می شود.
داکرون: این نوع پارچه دارای رنگ‌بندی زیاد و استحکام بالایی است.
آکلیریک: فیبر آن ساخته دست بشر است و حاصل ترکیب پترولیم و گاز طبیعی است.
الیاف معدنی
برخی از الیاف‌ها مثل نخ‌های طلا و نقره، معدنی هستند و در دوخت‌های سنتی ایرانی مانند رودوزی گلابتون به کار می‌روند.
پنبه نسوز: نوعی از الیاف معدنی عایق حرارت و برق است که برای لباس آتشنشانی و لباس کار برقکاران استفاده میشود.
دیگر انواع پارچه‌ها:
در ادامه اسم انواع پارچه‌ها را تک به تک نام می‌بریم و تعریفی از هر کدام از انواع پارچه‌ها انجام خواهیم داد.
پلی استر: پلی استر کاملاً مصنوعی است. برای تولید این فرآورده از ترکیب دی متیل ترفتالات و منو اتیلن گلیکول و یا اسید ترفتالیک در مجاورت کاتالیست‌های مناسب، استفاده میشود. پلیمر حاصل از ترکیب این دو ماده اولیه توسط پمپ از صفحات رشته‌ساز عبور داده می شود که تحت تاثیر هوای سرد به شکل لیف تبدیل میشوند.
ویسکوز: بر‌خلاف تصور عمومی الیافی بر پایه طبیعی و همچون پنبه و لینن دارای ماهیت گیاهی (سلولزی) هستند. تنها تفاوتی که می توان به الیاف ویسکوز (ریون) نسبت به پنبه و لینن نسبت داد نحوه ساخت این الیاف است. الیاف ویسکوز (مانند تولید کاغذ) از خمیر کردن سلولوز تشکیل میشوند.
لینن: لینن به پارچه کنفی هم معروف است و از پارچه‌های مناسب فصل تابستان محسوب میشود. مرغوب‌تربن نوع این پارچه از ۷۰ درصد پنبه، ۱۰ درصد پلی‌استر و ۲۰ درصد ویسکوز تهیه شده است و بدترین نوع آن از ۵۰ درصد پنبه و ۵۰ درصد پلی استر، بدون ویسکوز است.
لاکرا (الاستین): اسپندکس، لاکرا یا الاستین یک پارچه‌ی مصنوعی است که به خاصیت کشسانی فوق‌العاده‌اش شناخته میشود که از پلاستیک طبیعی محکم‌تر و بادوام‌تر است. از این پارچه در مواردی استفاده میشود که کشسانی، به خصوص برای راحتی مد نظر است. مانند کاربرد آن در لباس‌های ورزشی.
جیر: از پوست بز و گوساله تهیه می شود که طی فرآیند خاصی و بوسیله وسایل خاصی رخ آن را پرداخت میکنند و سطح گوشتی را به صورت مخملی در می‌آورند که بیشتر به عنوان آستر در داخل دیگر محصولات استفاده می‌گردد.
چرم طبیعی: چرم از دباغی پوست حیوانات مختلف مانند گاو، گوسفند، شترمرغ، کروکودیل، مار و حتی کوسه تهیه میشود.
چرم مصنوعی (PVC): چرم مصنوعی PVC و PU (پلی اورتان) ترکیبی از یک لایه روکش به نام Skin و یک لایه اسفنج از جنس PVC یا PU است که بر روی پارچه پوشش داده میشود.
کتان: پارچه‌ای است که از الیاف ساقه کتان ساخته میشود. کتان گیاه علفی یکساله و دارای برگ‌های سبز مات و ساقه متشکل از الیاف نرم و بلند است. از این الیاف، نخ کتانی هم به دست می‌آورند. پارچه کتان به عنوان پادشاه پارچه‌ها شناخته میشود. از کتان برای ساخت لباس و مبلمان منزل استفاده میشود.
جین: پارچه جین پارچه جناغی بافت ناهموار پنبه‌ای است. در بافت این پارچ‌ها پود از زیر دو تار یا بیشتر عبور می‌کند. این پارچه دارای دوام و استحکام بالا است و یکی از سبک‌های مد است که در تمام دنیا استفاده میشود.
نایلون: نایلون استحکام خوبی در برابر سایش و کشش دارد به همین دلیل موارد استعمال زیادی از جمله جوراب‌های نایلونی دارد که به علت قابلیت کششی زیاد در قسمت زانو و مفاصل فوراً خشک میشوند، زیرا رطوبت کمی به خود جذب میکنند.
کرپ: پارچه کرپ می تواند از جنس‌هایی چون ابریشم، پشم و یا پلی‌استر تهیه شده باشد. این پارچه با ظاهر توری شکل، معمولاً دارای حالتی پیچ خورده می باشد.
ساتن: در حقیقت ساتن و مخمل روش بافت پارچه را مشخص میکنند. برای بافتن ساتن، سطح پارچه‌ای که مشاهده می‌کنید . دارای نخ‌های بسیار طویلی است که همگی رو به یک سمت دارند . این نخ‌های پود حدوداً ۴/۱ اینچ یا بیشتر روی سطح قرار می‌گیرند. و سپس در پارچه فرو می‌روند. این روش باعث میشود. تا پارچه شکل ابریشمی و نرم پیدا کند.
گاباردین: نوعی پارچه با بافت ریز از پنبه، پشم یا الیاف مصنوعی با نقوش برجسته تیغ ماهی، جناقی یا مخلوط راه راه اُریب است که همواره از سمت راست به چپ یا پایین به بالا بافته میشود.
اشبالت: چرمی است شبیه جیر که از ورقه ورقه کردن چرم های ضخیم گاوی به دست می‌آید که نسبت به جیر سطح پایین‌تر محسوب و طبقه‌بندی می‌گردد.
نوبوک: چرمی است که مانند جیر و اشبالت دارای رخ مخملی می‌باشد اما با ظرافت بسیار پرداخت شده و دارای سطحی لطیف است.
حریر: پارچه ابریشمی نازک است مانند وال، تور، فاستونی.
پلاستیک: مواد مصنوعی مانند اکریلیک، نایلون، پلی‌استر و مواد شیمیایی پلاستیکی بکار رفته در لباس‌ها که گرما‌ساز است.
پلی یورتان: پلی یورتان یک پلیمر متشکل از زنجیره‌ای از واحدهای آلی پیوند شده با لینک‌های کاربامات (یورتان) است. محصولات پلی یورتان کاربردهای بسیاری دارد و سه چهارم مصارف جهانی از محصولات پلی یورتان به شکل فوم است.
لیوسل: لیوسل یک شکل از ریون است که شامل فیبرهای سلولوزی است که توسط خمیر کاغذ حل شده تولید میشود.
کنف: گیاهی بوته مانند و دارای ساقه‌های پوشیده از خار است منشأ اصلی آن نواحی مختلف آفریقا بوده و از دانه آن روغن خوراکی استخراج و از الیاف آن محصولات مختلفی منجله کاغذ گونی و چتائی و … تهیه میشود.
آکریلیک: الیاف آکریلیک الیافی هستند که بیش از ۸۵% وزن آنها متشکل از واحدهای اکریلونیتریل به صورت زنجیره‌ی پلیمری است.
پلی آمید: شامل انواع نخ‌های نایلونی با استحکام بالا در مواردی مثل تقویت تایر خودرو و هواپیما مورد استفاده قرار می‌گیرند. این الیاف دارای مقاومت عالی در مقابل سایش می‌باشند. الیاف نایلونی با توجه به استحکام بالا و سختی برای تولید طناب کمربند ایمنی چتر نجات، نخ و تور ماهیگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استات: استات‌ها یک استر (در شیمی به ترکیب یک اسید و یک الکل می‌گویند) از سلولوز و یکی از اولین الیاف مصنوعی ساخت بشر هستند. از استات‌ها برای ساخت دکمه، قاب عینک، تودوزی، بلوز، پیراهن، اثاثیه منزل، فیلتر سیگار و غیره استفاده میشود.
دورس: نوعی پارچه نخی که با الیاف پنبه بافته میشود و نسبت به دیگر پارچه‌های نخی ضخیم‌تر و مقاوم‌تر بوده و دارای انواع دو نخ و سه نخ است که از آن برای دوخت البسه گرم کن ورزشی استفاده میکنند.
بنگالین: پارچه‌ای آجدار که از ابریشم، پشم و یا الیاف مصنوعی بافته میشود. بنگالین به نوع بافت پارچه اشاره دارد. نام بنگالین هم از بنگال گرفته شده که این پارچه برای اولین بار از آنجا به فرانسه وارد شد.
دانتل و گیپور: تفاوت دانتل و گیپور در طراحی و زمینه‌های آنها است. گیپور از بافت پنبه و ابریشم بدون هیچ زمینه‌ای و به صورت برجسته و ضخیم درست میشه اما دانتل از تارهای ابریشم است که معمولاً روی زمینه تور بافته میشه و سه نوع کارشده، برجسته و کار نشده دارد. دانتل قیمت بسیار بالایی دارد و به دلیل زیبایی و ظرافتش برای لباس عروس بسیار پرکاربرد است. اگه پارچه‌ای را می بینید که روی تور طرح‌های برجسته، براق و ظریفی کار شده و از پشت پارچه هم زبری دیده نمی‌شود، پارچه خوبی خریده‌اید.
موهر: موی بعضی از نژادهای بز لطیف و با ارزش است. از بز نژاد آنقره، سالیانه مقدار زیادی موی بلند و لطیف به دست می‌آید که موهر نامیده میشود. در ازای تارهای موهر معمولاً میان ١٣ تا ٢٢ سانتیمتر و قطر آن ۵٠ تا ۶٠ میکرون است. هر چه قطر موهر کمتر باشد لطیف‌تر و گران‌تر است و در بازارهای جهانی از بهترین پشم‌های گوسفندان مرینوس نیز گرانبهاتر است.
تارهای موهر خاصیت کشسانی مناسبی دارند از این رو پارچه‌های بافته شده از موهر کمتر چروک می شوند. امروزه در صنعت بافندگی از موهر خالص کمتر استفاده میشود . موهر را با پشم گوسفند، مو و کرک بز و یا با کتان، کنف، پنبه و نیز با الیاف مصنوعی مانند نایلون و پرلون، به نسبت‌های معین درهم می کنند و با آن پارچه‌های گوناگون می‌بافند. تارهای موهر خاصیت رنگ‌پذیری خوبی دارند و رنگ‌ها را با درخشندگی و شفافیت زیاد نشان می‌دهند.
پولیش: پارچه‌هایی که پوشش مویی ضخیمی دارند و رنگ و اندازه آن شبیه خز واقعی است که به پولیش معروف است و نخ آن مصنوعی است.
فوتر: نَمَد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که با پشم تولید میشود. در فرانسه به آن فوتر می‌گویند.
لمه: پارچه‌ای رنگارنگ و براق که از الیاف رنگی یا نخ‌های براق بافته شده است.
کتان کش: همان پارچه کتان است که با نخ‌کشی بافته میشود. نخ کشی عبارت است از ترتیب گذرانیدن نخ های تار از سوراخ های میلمیلک و رد دستگاه یا ماشین بافندگی تعداد کل میلمیلک های مورد نیاز برای عمل نخ کشی برابر با تعداد کل نخ‌های تار است.
ژاکارد: همه پارچه‌هایی که طرح آنها از روند بافت پارچه شکل گرفته است.
مش: نوعی بافت برای پارچه و دیگر مواد است که دارای حفره‌های درشت است.
برزنت: برزنت یک پارچه مستحکم، منعطف و ضد آب است که معمولاً از پارچه‌هایی مانند کرباس و یا پلی استر با روکش یوریتان و یا پلاستیک‌هایی مانند پلی اتیلین ساخته میشود.
کرباس: پارچه‌ای مقاوم است از الیاف پنبه و یا لینن است که از آن برای ساخت چادر مسافرتی، کوله پشتی و غیره استفاده میشود.
الیاف بامبو: بامبو انعطاف‌پذیر، نرم، دارای ظاهری براق و دوستدار محیط زیست است. الیاف بامبو می تواند نرمتر از الیاف ابریشم و پنبه باشد. از دیگر ویژگی‌های خوب آن می توان به جذب بسیار سریع رطوبت و عرق بدن، قابلیت تنفس‌پذیری و گرم نگه‌داشتن بدن در محیط‌های سرد اشاره کرد.
استفاده طولانی مدت از پارچه بامبو موجب می‌گردد پوست بدن سطحی خشک و احساس راحتی داشته باشد به طوری که قابلیت جذب آن ۳ الی ۴ برابر پنبه می‌باشد. علت این امر ساختار کانالی بودن و سوراخ دار بودن لیف بامبو است.
تریکو: پارچه تریکوی پودی در جهت عرضی و طولی قابلیت کشش دارد. امکانات طراحی وسیع. در تریکوی بافی پودی می توان لباس را با فرم دلخواه تهیه کرد مانند یقه ،حلقه آستین و آستین.
مرسریزه: عمل آوری پارچه های مخلوط پنبه، پلی استر با محلول قلیایی داغ، به منظور انجام مرسریزه کردن گرم در جزء پنبه و ابریشم مانند شدن زیر دست پلی استر و بهبود خواص آن مورد استفاده قرار می گیرد.
این آموزش گوشه‌ای از بخش آموزش پارچه شناسی وب سایت مینل است در آموزش‌های بعدی بیشتر به معرفی انواع پارچه خواهیم پرداخت.
در صورتی که آموزش معرفی انواع پارچه برای شما مفید و کاربردی بود، این آموزش را از طریق شبکه‌های اجتماعی به عنوان هدیه‌ای به دوست، با دوستان و آشنایان خود به اشتراک بگذارید.
تاریخ به روزرسانی مقاله: 1399/12/21
